Διατροφική βόμβα στα πατατάκια

* Ανιχνεύθηκε σε επώνυμα προϊόντα ακρυλαμίδιο, το οποίο σε μεγάλες συγκεντρώσεις προκαλεί καρκινογένεση
Δ. ΧΑΡΟΝΤΑΚΗΣ
Νέο διατροφικό σκάνδαλο, που απειλεί την υγεία των παιδιών τα οποία καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες πατατάκια, μπισκότα και δημητριακά στο πρωινό τους, ξεσπάει στην ελληνική αγορά. Ο Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων (ΕΦΕΤ) ύστερα από ελέγχους ανακάλυψε ότι σειρά επώνυμων προϊόντων που βρίσκονται στα ράφια όλων των σουπερμάρκετ, των ψιλικατζίδικων, ακόμη και των περιπτέρων και απευθύνονται σε παιδιά περιέχουν υψηλές ποσότητες της χημικής ένωσης ακρυλαμίδιο, η οποία έχει θεωρηθεί από ειδικούς επιστήμονες παράγοντας καρκινογένεσης. Από επίσημο έγγραφο που έχει στη διάθεσή του «Το Βήμα» και απέστειλε η εταιρεία Τσακίρης ΑΒΕΕ - μία εκ των ελεγχθεισών εταιρειών - προς την αρμόδια διεύθυνση του ΕΦΕΤ στις 25 Ιουλίου 2008 και υπογράφει η κυρία Φωτεινή Παπαστεφάνου, υπεύθυνη διασφάλισης ποιότητας της εταιρείας, προκύπτει ότι το πρόβλημα είναι μεγάλο.
Στο έγγραφο-ομολογία η εταιρεία αναγνωρίζει ότι υπάρχει πρόβλημα με τις συγκεντρώσεις ακρυλαμιδίου σε ορισμένα προϊόντα της και συγκεκριμένα τα πατατάκια «sticks» και εκφράζει την πρόθεσή της να συμμορφωθεί προς τας υποδείξεις.

Η εταιρεία σημειώνει στην ανακοίνωσή της: «Σε συνέχεια της προσέλευσής μας στα γραφεία της Κεντρικής Υπηρεσίας του ΕΦΕΤ στην Αθήνα και κατόπιν της ενημέρωσης και της συζήτησης που είχαμε αμφότεροι για το θέμα του σχηματιζομένου ακρυλαμιδίου στα προϊόντα sticks, συμφωνήσαμε να εφαρμοσθεί δέσμη τεσσάρων μέτρων από την πλευρά της Εταιρείας Τσακίρης, προκειμένου να υλοποιήσουμε την απαίτηση για τη μείωση του περιεχομένου ακρυλαμιδίου στα παραπάνω προϊόντα».

* Οι οδηγίες της Ενωσης

Τα τέσσερα μέτρα, σύμφωνα με το αντίστοιχο toolbox της ΕΕ, είναι τα εξής:

1. Coloration (σ.σ.: χρωματισμός) ανά παρτίδα πατάτας και συσχετισμός φύρας - ακρυλαμιδίου. Το συγκεκριμένο μέτρο θα εφαρμοσθεί άμεσα.

2. Συχνότερες δειγματοληψίες - αναλύσεις ακρυλαμιδίου. Αμεση αναθεώρηση του πλάνου αναλύσεων για το 2008, το οποίο αντί για τρεις αναλύσεις ανά έτος, σε εξωτερικό διαπιστευμένο εργαστήριο, θα περιλαμβάνει έξι, δηλαδή θα γίνονται οι διπλάσιοι έλεγχοι. Το αυτό πλάνο, σύμφωνα με τα ως τώρα δεδομένα, θα ισχύσει και για το 2009.

3. Μείωση του χρόνου ψησίματος του προϊόντος με ταυτόχρονη μείωση της παραγωγικότητας (λιγότερα kg/h παραγωγής, δηλ. λιγότερα κιλά πατάτας ανά ώρα). Το συγκεκριμένο μέτρο θα εφαρμοσθεί άμεσα.

4. Αλλαγή στην προδιαγραφή της πρώτης ύλης (πατάτα), προκειμένου να είναι αποδεκτή για παραγωγή sticks. Η προδιαγραφή αφορά την περιεκτικότητα των αναγόντων σακχάρων (από την τιμή των 15mg/dl σε 10 mg/dl). Το συγκεκριμένο μέτρο θα εφαρμοστεί στα συμβόλαια των παραγωγών για το 2009, μια και εντός του τρέχοντος έτους δεν μπορεί να γίνει κάποια τροποποίηση.

Η λήψη των παραπάνω μέτρων έχει στόχο να ελαττώσει το ποσοστό του σχηματιζόμενου ακρυλαμιδίου κατά την παραγωγική διαδικασία των sticks, με απώτερο στόχο από τις αρχές του 2009 να είναι πλήρως εφαρμόσιμη και ελεγχόμενη, προκειμένου τα επίπεδα της παραπάνω ένωσης να είναι σύμφωνα με τα ποσοστά των ανώτατων αποδεκτών επιπέδων άνευ συνήθους μεταβολής, που θα καθοριστούν μελλοντικά από τις αρμόδιες υπηρεσίες.

* Δεσμεύσεις στα χαρτιά

Πριν από έναν χρόνο ο ΕΦΕΤ εξέδωσε το Κείμενο κατευθυντήριων γραμμών Νο.1 - συγκροτήθηκε με βάση τις κοινοτικές συστάσεις -, με το οποίο καλεί τις βιομηχανίες που παράγουν τα προαναφερόμενα προϊόντα να ακολουθήσουν συγκεκριμένους τρόπους «μείωσης των επιπέδων ακρυλαμιδίου στα τρόφιμα από τις επιχειρήσεις τροφίμων». Το συγκεκριμένο κείμενο αφορά το «σύνολο μεθόδων», όπως αναφέρεται, για να μειωθεί η παραγωγή της συγκεκριμένης ένωσης στα τηγανητά πατατάκια, στα προϊόντα τηγανητής πατάτας, στα προϊόντα άρτου, στα μπισκότα, τα κράκερ και στις φρυγανιές, καθώς και στα δημητριακά πρωινού. Επισημαίνεται ωστόσο ότι ακόμη δεν έχουν καθοριστεί συγκεκριμένα επίπεδα κινδύνου από την Ευρωπαϊκή Ενωση.

Από τον Σεπτέμβριο του 2007, η Διεύθυνση Διατροφικής Πολιτικής και Ερευνών του ΕΦΕΤ «ανέβασε» το συγκεκριμένο κείμενο στην ιστοσελίδα του φορέα και το απέστειλε και στις ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις, καλώντας να συμμορφωθούν με τις κοινοτικές συστάσεις και να λάβουν μέτρα για τη μείωση της παραγωγής του ακρυλαμιδίου. Ωστόσο, η εφαρμογή συγκεκριμένων ενεργειών για την αντιμετώπιση του προβλήματος παρέμεινε στη... διακριτική τους ευχέρεια. Ορισμένες εξ αυτών προσήλθαν στον ΕΦΕΤ, συζήτησαν με στελέχη της Διεύθυνσης Εργαστηριακών Ελέγχων στο διάστημα των τελευταίων μηνών, και κατά περίπτωση ανέλαβαν ορισμένες δεσμεύσεις, βάσει κοινοτικών συστάσεων, σε άμεσο ή απώτερο χρόνο. Κάποιες εξ αυτών μάλιστα ζήτησαν χρονική πίστωση ως τις αρχές του 2009 για την εφαρμογή ορισμένων εκ των δεσμεύσεων, διότι, με βάση τα όσα ενημέρωσαν τον ΕΦΕΤ, αδυνατούν να προσαρμοστούν. Το ενδιαφέρον στην προκειμένη περίπτωση είναι ότι, σύμφωνα με ορισμένες πληροφορίες, από την πλευρά του ΕΦΕΤ δεν υπήρξε - εκτός από την αποστολή των ενημερωτικών σημειωμάτων - ένα σύνολο συντονισμένων ενεργειών προς την κατεύθυνση των επιχειρήσεων προκειμένου να τις δεσμεύσουν με συγκεκριμένους τρόπους, ώστε να επιτύχουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο μείωση των ακρυλαμιδίων.
Σε «καθεστώς επιτήρησης» από τον ΕΦΕΤ

«Τα ως τώρα αποτελέσματα είναι καθησυχαστικά όσον αφορά τις παιδικές τροφές, ενώ αυξημένες συγκεντρώσεις παρουσιάζονται σε μεμονωμένες περιπτώσεις σε πατατάκια» τονίζει σε δήλωσή του προς «Το Βήμα» ο κ. Κ. Μπαρμπέρης, διευθυντής της Διεύθυνσης Εργαστηριακών Ελέγχων του ΕΦΕΤ.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΦΕΤ, ελέγχθηκαν τα προϊόντα περισσότερων από 30 εταιρειών εισαγωγής και παραγωγής σνακ (πατατάκια) και διαπιστώθηκε ότι σε ορισμένες περιπτώσεις υπάρχει υψηλή συγκέντρωση της επικίνδυνης ουσίας. Προς αυτή την κατεύθυνση και στις συγκεκριμένες εταιρείες, οι οποίες είναι μετρημένες στα δάχτυλα, έγιναν παρεμβάσεις και ήδη βρίσκονται σε καθεστώς επιτήρησης. Τούτο πρακτικά σημαίνει ότι κάθε δύο μήνες ελέγχονται τα προϊόντα τους για να διαπιστωθεί κατά πόσο το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται στο ίδιο μέγεθος.

Ο κ. Μπαρμπέρης δήλωσε αναλυτικά: «Η βιομηχανία τροφίμων και τα κράτη-μέλη έχουν διερευνήσει τρόπους σχηματισμού ακρυλαμιδίου. Η βιομηχανία τροφίμων έχει αναπτύξει εθελοντικά μέτρα, όπως παροχή οδηγιών σε παραγωγούς και παρασκευαστές για τον εντοπισμό τρόπων μείωσης του ακρυλαμιδίου στα αντίστοιχα προϊόντα τους. Από το 2002 και μετά έχουν καταβληθεί εκτενείς προσπάθειες για τη μείωση των επιπέδων ακρυλαμιδίου στα επεξεργασμένα τρόφιμα. Οσον αφορά τη συγκέντρωση στοιχείων, ο ΕΦΕΤ το 2003 διεξήγαγε πρόγραμμα για την παρακολούθηση των επιπέδων ακρυλαμιδίου σε τρόφιμα πλούσια σε υδατάνθρακες όπως πατατάκια, τηγανιτές πατάτες, δημητριακά πρωινού, ψωμί, φρυγανιές, μπισκότα, καφέ, παιδικές τροφές κτλ. Από το 2007 συμμετέχει σε συντονισμένο κοινοτικό πρόγραμμα παρακολούθησης για το ακρυλαμίδιο, τριετούς διάρκειας, σύμφωνα με την Απόφαση 2007/331/ΕΚ. Ως εργαστήριο επισήμου ελέγχου χρησιμοποιείται το ΓΧΚ. Τα ως τώρα αποτελέσματα είναι καθησυχαστικά όσον αφορά τις παιδικές τροφές, ενώ αυξημένες συγκεντρώσεις παρουσιάζονται σε μεμονωμένες περιπτώσεις σε πατατάκια. Σε κάθε τέτοια περίπτωση ο ΕΦΕΤ επικοινωνεί με τις επιχειρήσεις, ζητώντας τη λήψη μέτρων για τη μείωση των συγκεντρώσεων ακρυλαμιδίου».
Τι είναι το ακρυλαμίδιο

Το ακρυλαμίδιο, σύμφωνα με όσα αναφέρει ο Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων (ΕΦΕΤ), είναι χημική ένωση που παράγεται στα τρόφιμα με φυσικό τρόπο κατά το μαγείρεμα σε υψηλή θερμοκρασία, π.χ. ψήσιμο στον φούρνο, στη σχάρα ή τηγάνισμα. Το ακρυλαμίδιο μπορεί να προκαλέσει καρκίνο στα ζώα και, σύμφωνα με τους ειδικούς, πιθανώς και στους ανθρώπους. Αν και το ακρυλαμίδιο αποτελεί μέρος της διατροφής μας από την εποχή που ο άνθρωπος άρχισε να μαγειρεύει τα τρόφιμα, οι ειδικοί ανά τον κόσμο συνιστούν, λόγω της ανησυχίας που ανακύπτει για την ασφάλειά μας, να μειώσουμε το επίπεδο ακρυλαμιδίου που περιέχεται στα τρόφιμα.

Επισημαίνεται ότι τον Απρίλιο του 2002 σουηδοί ειδικοί του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης και του φορέα ελέγχου τροφίμων της Σουηδίας δημοσίευσαν έρευνα, σύμφωνα με την οποία το τηγάνισμα ή το ψήσιμο αμυλούχων τροφών σε θερμοκρασίες άνω των 180 βαθμών Κελσίου ενοχοποιείται για τη μετατροπή του αμύλου στην καρκινογόνο - για τα ζώα - ουσία ακρυλαμίδιο. Αργότερα η συγκεκριμένη ουσία θεωρήθηκε δυνητικά καρκινογόνος και για τους ανθρώπους, γι' αυτό και κοινοτικοί φορείς ανέλαβαν να συγκροτήσουν μεθόδους μείωσής της σε συγκεκριμένα προϊόντα τροφίμων.


Το ΒΗΜΑ, 14/09/2008 ,